کافئین

کافئین چیست؟

واژه کافئین در قرن نوزدهم میلادی توسط شیمیدان آلمانی به نام فرایدلیب فردیناند رونده بوجود آمد. کافئین، نوعی آلکالوئید (ترکیبات شیمیایی طبیعی محرک) است، و برای دفع حشرات در طبیعت پدید آمده است، اما حق المتیاز آن این است که حیوانات بزرگ تر که دانه های قهوه را هضم می کنند و سپس برای باروری و جوانه زنی و تبدیل به درخت آماده می کنند آن را بسیار دوست دارند.

تثریبا تمام گیاهانی که ترکیب شیمیایی آلکالوئید در آنها وجود دارد در مناطق گرم سیری رشد می کنند، جایی که تنازع برای بقا به قدری شدید است که این گیاهان راه های مختلفی را برای دفع کردن از خود به وجود آورده اند. کافئین در 60 نوع گیاه دیگر به غیر از قهوه پیدا می شود، مانند چای، کولا، یربا ماته (در آمریکای جنوبی یافت می شود) و گوارانا.

باید اذعان کرد که شیمی قهوه لقب برازنده ای برای کافئین است. امروزه کافئین، قبل نیکوتین و الکل رتبه نخست مصرف در سراسر جهان است.

مجله دانشمند جدیدا اعلام کرده است که 90 درصد افراد ساکن آمریکای شمالی روزانه و به میزان متفاوت کافئین مصرف می کنند. علاقه بیش از حد انسان به کافئین باعث بوجود آمدن بسیاری از محصولاتی شده که به صورت ترکیبی از کافئین استفاده کرده اند. از سودا و نوشیدنی های ساده قدیمی گرفته تا موج جدید نوشیدنی های انرژی زا، بستنی و حتی ژل مخصوص شیو بدن.

یک نوشیدنی موج قهوه (مانند کمکس) اگر 200 میلی لیتر حجم داشته باشد، چیزی حدود 120 میلی گرم آن کافئین است. البته باید ذکر شود که این آمار بسته به عوامل مختلف تغییر می کند. با این وجود، سالیانه چیزی حدود 120 هزار تن در سراسر جهان کافئین مصرف می شود که معادل 800 میلیون فنجان قهوه است. در قهوه سبز خشک شده چیزی حدود 1.2 تا 2.5 درصد کافئین وجود دارد.

گونه روبوستا به خاطر میزان کافئین افزوده ای که دارد بسیار معروف است. اما مشاهدات نشان می دهد که عوامل دیگری در رشد قهوه دخیل اند، مانند گوناگونی گونه ها، نحوه فرآوری شان، می توانند در این میزان می توانند تاثیر گذار باشند. مطالعات اخیر نشان داده است که قهوه های تیره باعث بوجود آمدن تصعید در مولکول های کافئین می شوند، که این اتفاق در دمای 178 درحجه سانتیگراد یا 352 درجه فارنهایت رخ می دهد، اما به علت کم شدن حجم و وزن دانه های قهوه در طول فرایند رست این اتفاق تا حدودی خنثی می شود.

به این دلیل که کافئین به شدت محلول است، تکنیک و هنر فردی باریستا در آماده سازی کافئین نهایی در فنجان قهوه تاثیری ندارد. البته نرخ بروئینگ (بین  آب و قهوه) بر میزان گرم یا لیتر کافئین موجود تاثیر دارد، به این منظور بهتر است که برای تنظیم میزان کافئین، به دوز و میزان قهوه به جای حجم حاصل آن توجه کنیم. باور عموم بر این است که کافئین بدون عطر  و طعم است،‌که این باور کاملا اشتباه است.

کافئین با بدن چکار می کند؟

کافئین خالص تلخی بسیار زیادی دارد به گونه ای که کاملا زیرکانه می تواند تفاوت دو نوشیدنی که با یکی با کافئین و دیگری بدون آن است را مشخص کند. بدن انسان کافئین را به سرعت متابولیزه می کند و ممکن است تاثیر آن آنی مشخص شود، اما معمولا حداکثر تاثیر کافئین 30 دقیقه پس از مصرف آن روی بدن مشخص می شود.

تقریبا پس از 3 ساعت از مصرف کافئین، این تاثیر به چیزی حدود نصف می رسد. چیزی حدود 12 ساعت طول می کشد تا اثر کافئین به طور کامل از بدن شما خارج شود اما عوامل بسیار زیادی در زمان دقیق آن تاثیر گذارند. هیدراسیون ( ترکیب شدن مولکولی کافئین و آب)، خوردن غذا، ورزش کردن، کشیدن سیگار، استفاده از مشروبات الکلی، نژاد، سن و حتی جنسیت.

آثار روانشناسی و فیزیولوژی که کافئین بر مغز و سیستم عصبی بدن انسان می گذارد، به قدری دقیق و حساب شده است که باید بسیار بیشتر راجع به آن تحقیق بشود. کافئین در ابتدا مکانیزم های طبیعی که باعث کسل شدن و خواب آلودگی می شود را از کار می اندازد. سپس نورون هایی را به غده هیپوفیز پرتاب می کند که باعث بالا رفتن ضربان قلب و آزاد شدن ناگهانی قند و آدرنالین در خون می شود.

عملکرد کافئین بر بدن انسان شبیه به مولکول آدونوزین است. به این صورت که که سلول های عصبی را در مغز فریب می دهد، یعنی اگر شما انرژی زیادی را مصرف کرده باشید، این مولکول به نورون ها می چسبند و مانند فوم بزرگ می شوند و فعالیت های مغز آهسته تر می کنند، و احساس خستگی را از بین می برند.

به این حقه که کافئین به نورون ها می زنند ممکن است که شما فکر کنید که نورون در حال عادی رفتار کردن است، اما نکته قابل ذکر این است که کافئین اثری آدنوزین دارد و در واقع نورون ها را به سریع تر حمل کردن انرژی وادار می کند.

غده هیپوفیز، غده های کوچک در پایین مغز، از تغییر کردن مولکول های کافئین و آدونوزین آگاه می شود و دستگاه عصبی سمپاتیک را به حالت پاسخ یا گریز می برد، یک واکنش فیزیولوژیک که مردمک های چشم را گشاد می کند، ضربان قلب را افزایش می دهد و مولکول های قندی ذخیره شده در کلیه ها را فعال می کند. از سال 1800 میلادی ویژگی های مضر کافئین توسط مخالفان آن بررسی شد.

افرادی مانند چارلی پست که مخترع قهوه سالم بدون کافئین است و نوشیدنی به نام جایگزین قهوه محبوب آمریکا ساخت. همانند مواد مخدر دیگر، استفاده یا سوء استفاده از کافئین می تواند عوارض جانبی نیز داشته باشد، مانند علائم فیزیکی که در بدن که در بدن انسان ایجاد می کند. افرادی که کافئین بیشتری مصرف می کنند در واقع گیرنده های آدنوزین خود را تقویت کرده اند، این راه به مولکول های خسته شانسی دوباره برای استراحت می دهد.

افرادی که کافئین بسیار زیادی مصرف می کنند ممکن است به خاطر کمبود کافئین تغییر حالات روحی و فیزیکی مانند خواب و اشتها با تاثیر گذاری بر مولکول های سروتین مشاهده کنند. آزمایش های اساسی که در سال های اخیر انجام شده است نتوانسته آثار منفی بیش از حد کافئین در دراز مدت را اثبات کند.

با این وجود این تحقیقات نشان دادند که کافئین می تواند یک نیروی مثبت در برابر بیماری های روحی مختلف باشد. سال های بسیار زیادی است که آثار کافئین به عنوان دارویی برای جلوگیری از زوال حافظه توصیه می شود. البته طبق برخی از تحقیقات جدید کافئین متوسط می تواند باعث از بین رفتن ذخیره پروتئین سلول های مغزی و باعث آلزایمر شود. همچنین کافئین یک داروی بسیار قوی برای جلوگیری از پارکینسون است.